Finansal Teknolojiler (FinTech) Eğitim ve Oryantasyon Programları: Tasarım Üzerine Değerlendirmeler
Finansal Teknoloji alanı, günümüzde tüm kurumların üzerinde hassasiyetle durarak öğrenmek ve çalışanlarına aktarmak istedikleri bir alan haline geldi. Bankaların yanısıra, artık hızla büyümeye ve sayıları artmaya başlayan Ödeme ve E-para kuruluşları da yeni işe başlayan çalışanlarına öncelikle Finansal Teknolojiler konusunda eğitimler aldırmaya başladılar.
Hem Finansal Teknolojiler ve hem de eğitim tasarımı konusunda uzun zamandır çalışan biri olarak, bu yazıda öncelikle kurumların İnsan Kaynakları (İK) ve Eğitim fonksiyonlarından sorumlu yöneticilere ideal bir Finansal Teknoloji eğitim programından ne beklemeleri konusunu netleştirmeye çalışacağım.
FinTech Eğitim Tasarımında Öne Çıkan Konular
Finansal Teknoloji eğitimleri ile ilgili temel bileşenleri, 2021 yılı sonunda yayınlanan FinTech ve InsurTech ile Finansın Dönüşümü (1) başlıklı kitapta kullandığım FinTech Strateji Modeli (Yazıcı, 2021) yardımı ile açıklamak mümkün.
Model beş temel bileşenden oluşmakta. Öncelikle işin yapıtaşlarından biri olan “teknoloji”yi anlamak önemli. Ancak burada dikkat edilmesi gereken temel nokta, sadece teknolojiye odaklanılmaması gereğidir. Teknoloji burada çoğunlukla “gerek şart”ı oluşturmaktadır, “yeter şart”ı ise diğer bileşenler oluşturmaktadır. Genelde yapılan yanlış, en iyi teknolojiye sahip olunarak herşeyin çözülebileceğini düşünmektir.
Modelde ikinci olarak odaklanılması gereken bileşen, bu teknolojiyi kullanacak “toplum”dur. Toplumun anlamadığı veya benimsemediği bir teknoloji pek bir işe yaramayacaktır. Burada toplumun demografik yapısı ile ihtiyaç ve davranışlarına odaklanmak önemli. Hatta bir “sosyolog gözlüğü” ile toplumu anlamak gereklidir.
Üçüncü olarak, bu toplumun içinde yaşadığı “ekonomik şartlar”ı değerlendirmek gerekir. Ekonomik şartlar, toplumsal davranışları etkilemektedir. Davranışsal ekonomi gibi bir alanın ortaya çıkması, günümüzde bu konuların daha kolay anlaşılmasını sağlamaktadır. Ayrıca, Paylaşım Ekonomisi birçok yeni iş modelinin de doğmasına neden olmuş ve bunların altyapılarında da FinTech çözümleri ön plana çıkmıştır.
Dördüncü olarak “regülasyon”u anlamak gerekmektedir. Finansal hizmetler gibi dünyanın en regüle sektörlerinden birinde çalışmak sürekli olarak regülasyonlardaki değişimleri takip etmeyi gerektirir. Yeni bir teknoloji ile yeni ürün ve hizmetleri sunabilmek de ancak regülasyon ve uyum çerçevesinde mümkün olabilmektedir. Finansal hizmetler sektöründe yeni bir ürün veya hizmetin regülasyon ve uyum süreçlerinden geçmeden hayata geçmesi mümkün değildir. Bu nedenle gerek ürün ekipleri ve gerekse diğer ekiplerin eğitimlerinde regülasyonun mantığını aktarmak önemlidir. Hatta ekiplere, daha dizayn sürecinde regülasyonun mantığının ve regülasyonların ilişki ağının aktarılması, daha sonra katlanılması gereken birçok maliyetin (ceza maliyeti dahil) ortadan kalkmasına neden olacaktır.
Son olarak, bu dört temel bileşen anlaşıldıktan sonra “strateji” veya “iş modeli”nin oluşturulması mümkün olabilmektedir. Bu da ürün veya hizmetle ilgili uzun vadeli beklentileri şekillenmesinde kolaylık sağlayacaktır.
Yukarıdaki modelde ele alınan beş temel bileşen sayesinde “Müşteri-Problem Uyumu”, “Problem-Çözüm Uyumu”, “Çözüm-Kaynak Uyumu”, “Ürün-Pazar Uyumu” ve “Model-Büyüme Uyumu” konularında yaşanabilecek sorunların minimize edilmesi söz konusu olacaktır.
Finansal Teknolojiler Oryantasyon Programı Tasarımı
Öncelikle, kuruluşlar açısından daha özel bir program olan “Oryantasyon Programları” ile başlayalım. Oryantasyon programları, finansal kuruluşların işe yeni başlayan çalışanları için uzun zamandır düzenledikleri; emek, zaman ve para harcadıkları programlar olmuştur. Ülkemizde bankaların ve sigorta şirketlerinin düzenlediği ve bir ölçüde “mesleğe giriş” niteliği taşıyan programlar oldukça meşhurdur. Ancak bu programlar günümüz ihtiyaçları doğrultusunda güncellenmedikleri taktirde, çalışanların pek de işine yaramamaktadır.
Özellikle bankaların İK ve Eğitim Yöneticileri ile gerçekleştirdiğimiz görüşmelerde, bankaların MT Programlarını güncelleyerek içlerine Finansal Teknoloji konularını da eklemeye başladıklarını gözlemledik. Bu durum aslında bir gereklilik. Çünkü bu alan son derece yeni ve dinamik, dahası işe yeni başlayan gençlerin ilgisini son derece çeken bir alan. Dahası, kuruluşlar bu alanda önemli yatırımlar yapıyorlar. Dolayısıyla bu alanlarda çalışacak genç yeteneklere oldukça fazla ihtiyaç bulunmakta.
Birçok banka, geleneksel MT Programlarının son bölümüne Finansal Teknoloji konu başlıklarından bazılarını yerleştirmeye başladı. Genellikle sorulan soru “Finansal Teknolojilerin hangi konularını eklemeliyiz?”. Aslında bu sorunun tek bir cevabı yok, ancak kurumun gelecek vizyonu ve stratejilerine bağlı olarak bu sorunun doğru cevabı verilebilir. Genel bir tavsiye olarak, öncelikle “FinTech Alanını ve Finansal Teknolojileri Anlamak” ile başlamak anlamlı olur. Finansal kuruluşların, dünyadaki en regüle üç sektörden biri olması nedeniyle, ikinci olarak “FinTech Regülasyonları” konusunun aktarılması önemlidir. Daha sonra, ekibin çalışacağı alana bağlı olarak “Teknoloji”, “Ödeme Sistemleri” ve “Açık Bankacılık” gibi başlıklar programa yerleştirilebilir (2).
Genel Katılıma Açık Finansal Teknolojiler Eğitimi veya Katalog Eğitimleri Tasarımı
Kuruluşların çalışanları için tasarladıkları eğitimler “zorunlu olarak alınması gereken” ve “isteğe bağlı alınabilen” eğitimler olarak ikiye ayrılmakta. Zorunlu olarak alınması gereken eğitimler, çalışanların kariyer patikaları boyunca, belirli pozisyonlara yükselme veya atama kriteri olarak değerlendirilen eğitimler. Dolayısıyla bu eğitimler, kişiye şahsen tanımlanan (atanan), belirli zamanda alınması gereken, bir performans kriterine bağlanan veya belirli periyotlarda tekrar eden eğitimler olabilmektedir. Bu durumda, finansal kuruluşlarda alınabilecek eğitimler “FinTech’i Anlamak”, “FinTech Regülasyonları”, “Finansal Teknolojiler”, “Blockchain ve Kripto Varlıklar” ve “Ödeme Sistemleri” olabilir (2).
Kuruluşların “isteğe bağlı” kategorisinde, katalog eğitimleri arasında yer verebilecekleri eğitimler ise, yukarıdakilere ek olarak, “Akıllı Sözleşmeler”, “NFT ve Metaverse”, “DeFi”, “Açık Finans ve Açık Bankacılık”, “Siber Güvenlik”, “Bilgi Güvenliği” ve “Büyük Veri” eğitimleri olabilir (2).
Bu konularda gerçekleştirilen eğitimlerde katılımcılar, bu konuları öğrenmenin günümüzde bir gereklilik olduğunu, hatta bazı konuların müşteriler tarafından kendilerine yöneltilen soruların için yer aldığını ve bunun sonucunda öğrenme ihtiyacı içinde bulunduklarını belirtmişlerdir.
Sonuç
Kuruluşların İnsan Kaynakları ve Eğitim yöneticilerinin en önemli sorumlulukları; yetenekli gençleri bulmak, onları işe yerleştirmek, eğitmek, güncel kalmalarını sağlamak, motivasyonlarını artırmak ve verimli biçimde çalışmalarını sağlamaktır. Yetenekli gençlerin ise temel beklentileri ise, ekonomik olarak tatminlerinin sağlanmasının yanısıra, kuruluşun kendilerine ne tür bir öğrenme ortamı sunacağı ve kendilerini nasıl geliştirebilecekleri yönündedir. Bu “sürekli öğrenme ve kendini geliştirme” beklentisi karşılanmadığı sürece iş tatminsizliğinin giderek artması kaçınılmaz olmaktadır. Bu aşamada, kuruluşların gerek işe yeni başlayan ve gerekse kıdemli çalışanlarına sundukları eğitim konu başlıklarını sürekli olarak güncellemeleri ve farklı bir öğrenme deneyimi sunarak çalışanların gelişmesini sağlamaları, öncelikli hedefler arasında yer almaya başlamaktadır.
Finansal hizmetler gibi son derece dinamik bir alanda, çalışanların sürekli değişen eğitim ve geliştirme ihtiyaçlarını gidermek de son derece zorlu bir iş. Bu aşamada İK ve Eğitim bölümü yöneticilerine son derece önemli görevler düşmekte. Burada belki de düşünülmesi gereken en önemli konu, şirketin en değerli varlığı olan çalışanlara bu bilgilerin aktarılması ve kullanımının sağlanması aşamasında nasıl bir program tasarlanması olacak. Bu konuda aşağıda yer alan iki kaynağın faydalı olacağını düşünüyorum.
Prof. Dr. Selim YAZICI
Dipnotlar:
Finansal Teknolojiler konusundaki eğitim başlıkları ve eğitim tasarımı hakkında daha detay bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşabilirsiniz:
2. FinTech İstanbul — FinTech Akademi Eğitim Programları: https://akademi.fintechistanbul.org
